Ignacy Jan Paderewski

Urodził się 6 listopada 1860 r. w Kuryłówce na Podolu. Matka zmarła wkrótce po urodzeniu syna. Ojciec, Jan Paderewski, był administratorem majątku Iwanowskich. Pierwszymi nauczycielami gry na fortepianie Ignacego i siostry Antoniny byli Filip Runowski i Piotr Sowiński. Regularne studia przyszły pianista podjął w 1872 r. w Warszawskim Instytucie Muzycznym, który ukończył w czerwcu 1876 r., a w październiku objął prowadzenie klasy fortepianu.

W latach 1878–92 pianista wielokrotnie wspólnie występował ze znanym skrzypkiem Władysławem Górskim (w Warszawie, Krakowie i w polskich uzdrowiskach). W 1880 r. Paderewski poślubił pianistkę Antoninę Korsakównę, która wkrótce po urodzeniu syna Alfreda zmarła. Jej pamięci poświęcił kompozytor Elegię b-moll.

Paderewski doskonalił swój warsztat kompozytorski, wyjeżdżając dwukrotnie w latach 1882–84 do Berlina. Studiował pod kierunkiem Friedricha Kiela i Heinricha Urbana. Znana berlińska firma wydała dotychczasowe utwory kompozytora:
Elegie op. 4, Tańce polskie op. 5 i Pieśni wędrowca op. 8.

Za namową wielkiej polskiej aktorki Heleny Modrzejewskiej artysta wyjechał do Wiednia, aby podjąć naukę u znanego pianisty–pedagoga Teodora Leszetyckiego. Przez cały czas Paderewski komponował. Rozpoczął też pracę pedagoga w Konserwatorium w Strasburgu. Występował na koncertach jako solista i akompaniator. Był to początek jego wielkiej kariery wirtuozowskiej.  Debiut paryski w 1888 r. zakończył się wielkim sukcesem, Paderewski stał się też znaną osobistością wśród paryskiej Polonii.

Z myślą o własnym repertuarze skomponował dwa wybitne dzieła na fortepian z orkiestrą: Koncert fortepianowy a-moll op. 17
i Fantazję polską op. 19. Pomiędzy nimi, jako op. 18, powstał cykl pieśni do słów Adama Mickiewicza.

W maju 1890 r. pianista z wielkim powodzeniem zadebiutował w Londynie, a następnie wyruszył na podbój Ameryki, gdzie 17 listopada 1891 r. po raz pierwszy wystąpił w nowojorskiej Music Hall. Po paru występach stał się wielką atrakcją Nowego Jorku. Był pierwszym wirtuozem, który stworzył wzór recitalu solowego. Chętnie wspomagał amerykańskie instytucje charytatywne i kulturalne. Urządzano na jego cześć bankiety i reprezentacyjne uroczystości

W 1889 r. Paderewski sprowadził do Paryża swojego syna Alfreda, którym opiekowała się wcześniej siostra artysty. W 1898 r. Helena Górska uzyskała unieważnienie małżeństwa z Władysławem Górskim i rok później poślubiła Paderewskiego. W tym samym roku kompozytor nabył w Szwajcarii posiadłość. Willa w Riond-Bosson nad Jeziorem Genewskim była przez 40 lat rezydencją Paderewskiego i miejscem spotkań gości z całego niemal świata.

Pianista pragnął mieć także w Polsce malowniczo położony i dobrze funkcjonujący majątek. Taką wiejską posiadłością stała się Kąśna Dolna w pobliżu Tarnowa, której właścicielem był w latach 1897–1903. Dworek i park w Kąśnej są dzisiaj jedynym na świecie zachowanym obiektem związanym z Paderewskim.

Na latach 1890–1900 Paderewski odbył czwarte już tournée po Ameryce. Koncerty w Hiszpanii wiosną 1901r. przerwała tragiczna wiadomość o śmierci 21-letniego syna Alfreda. Został on pochowany na polskim cmentarzu w Montmorency pod Paryżem.

29 maja 1901 r. w Dreźnie odbyła się prapremiera trzyaktowej opery Manru, którą kompozytor tworzył z przerwami przez 9 lat. Libretto oparte zostało na powieści J. Kraszewskiego Chata za wsią. Polska premiera Manru odbyła się we Lwowie 8 czerwca 1901r.

5 listopada 1901 r. Paderewski wystąpił na koncercie inauguracyjnym w gmachu Filharmonii w Warszawie. Pianista był jednym z udziałowców tego nowo otwartego gmachu użyteczności publicznej. W dniu otwarcia wykonał własny Koncert a-moll op. 17 i na zakończenie utwory Chopina.

Prawie cały rok 1903 spędził Paderewski na komponowaniu w swojej posiadłości Riond-Bosson. Odwiedziła go tam po 20-letniej przerwie Helena Modrzejewska z małżonkiem.

Z kolei sławną aktorkę odwiedzili Paderewscy w Kalifornii już w roku następnym w drodze powrotnej z pierwszego tournée koncertowego po Australii i Nowej Zelandii.

Kariera pianistyczna i liczne podróże artystyczne ograniczały możliwości twórcze Paderewskiego. Symfonia h-moll Polonia op. 24 była ostatnim jego dziełem dużego formatu. Prawykonanie utworu inspirowanego prawdopodobnie cyklem ośmiu kartonów Grottgera pod tym samym tytułem odbyło się w Bostonie 13 lutego 1909 r.

Kierowany patriotycznymi pobudkami w 500 rocznicę zwycięstwa nad Krzyżakami ufundował Paderewski Pomnik Grunwaldzki w Krakowie. Odsłonięcie pomnika dłuta Antoniego Wiwulskiego 5 lipca 1910 r. i towarzyszące temu uroczystości były wielką narodową manifestacją jednoczącą Polaków ze wszystkich zaborów. Od tego czasu datują się początki bliskich kontaktów Paderewskiego z politykiem Romanem Dmowskim. Obchody grunwaldzkie skierowały uwagę pianisty na politykę. Uświadomił też sobie potrzebę wsparcia walki o niepodległość ojczyzny. Dochody z licznych koncertów po kraju w większości przeznaczał na cele dobroczynne.

Podczas I wojny światowej, w styczniu 1915 r., w Vivey w Szwajcarii Paderewski i przebywający tam Henryk Sienkiewicz stanęli na czele Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Obok szeroko zakrojonej akcji charytatywnej Komitet Generalny apelował do narodów świata o poparcie i pomoc humanitarną dla ofiar wojny w Polsce.  W kwietniu 1915 r. pianista przybył wraz z żoną do Stanów Zjednoczonych. Przez cały czas starał się pozyskać dla sprawy polskiej prezydenta W. Wilsona i jego bliskich współpracowników. Wielkim osiągnięciem Paderewskiego było oświadczenie Wilsona złożone 22 stycznia 1917 r. w senacie w sprawie „zjednoczonej, niepodległej i autonomicznej Polski”.

Po powstaniu 15 sierpnia 1917 r. w Paryżu Komitetu Narodowego Polskiego Paderewski został jego członkiem i delegatem na Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Ignacy Jan i Helena Paderewscy prowadzili ożywioną działalność społeczną. Artysta wspierał finansowo Szkołę Podchorążych w Cambridge Springs. W 1917 r. skomponował dla powstającej Armii Polskiej w Ameryce hymn bojowy Hej, Orle Biały z własnym tekstem.

Po powstaniu państwa polskiego najpierw przyjechał do Poznania owacyjnie witany przez mieszkańców miasta. Wzrost nastrojów niepodległościowych i nasilenie konfliktu polsko-niemieckiego doprowadziły w grudniu 1918 r. do wybuchu zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

16 stycznia 1919 r. Paderewski został prezesem Rady Ministrów, ministrem spraw zagranicznych i delegatem Polski (obok
R. Dmowskiego) na konferencję pokojową w Paryżu. Tam przyczynił się do korzystnych dla kraju postanowień układu pokojowego z Niemcami podczas podpisywania traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową.

Pozycja rządu Paderewskiego uległa znacznemu osłabieniu w lipcu 1919 r. Kryzys gabinetu rządowego szybko się pogłębiał. 10 grudnia 1919 r. artysta złożył ostateczną rezygnację z próby utworzenia nowego rządu. Dymisja została przyjęta. Pomimo licznych dowodów sympatii  i wdzięczności ze strony społeczeństwa zdecydował się z początkiem 1920 r. opuścić ojczyznę  i wrócić do Szwajcarii.

Uznanie ze strony rządu przyszło później. Paderewskiemu przyznano najpoważniejsze odznaczenia państwowe: w 1921 r. Wielką Wstęgę Orderu Orła Białego i w 1923 r. Wielką Wstęgę Orderu Polonia Restituta z Gwiazdą. Po wybuchu konfliktu zbrojnego między Rosją radziecką a Polską Paderewski został mianowany delegatem na międzynarodowe konferencje i kongresy. Starał się tam służyć Polsce w miarę własnych sił i przekonań.

Był jednym z niewielu Polaków, którzy zdobyli tak ogromne uznanie w świecie. Bardzo wysoko ceniony jako pianista i kompozytor, później zyskał wielkie poważanie za swoją pełną poświęcenia działalność patriotyczną, szczególnie  w Stanach Zjednoczonych. Był honorowym obywatelem wielu miast polskich i obcych oraz doktorem honoris causa 12 uniwersytetów.

Pod koniec 1921 r. pianista wycofał się z czynnego życia politycznego i wyjechał do Ameryki. Zamieszkał początkowo w Nowym Jorku, potem na swojej farmie Paso Robles w Kalifornii. Ostatni raz artysta przebywał w kraju w listopadzie 1924 r. z okazji przyznania doktoratu honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego.

Paderewski w ciągu całej kariery artystycznej dawał bardzo dużo koncertów, z których dochód przeznaczony był na cele charytatywne. Po wojnie wspierał sieroty i rodziny poległych, weteranów wojny, różne zakłady opiekuńcze, przytułki i fundacje. Niezwykle ważna była też dla kompozytora edukacja młodych artystów. Po 1930 r. zapraszał na dłuższe pobyty do Morges utalentowanych polskich pianistów młodego pokolenia, aby przekazać im doświadczenie i umiejętności.

Na przełomie lat 1929–1930 pogorszył się nagle stan zdrowia artysty. Musiał poddać się operacji. Problemy zdrowotne zaczęła też odczuwać żona pianisty Helena. Zmarła w 1934 r. i została pochowana obok syna Alfreda w Montmorency pod Paryżem.

Do ponownego wzrostu zainteresowań Paderewskiego działalnością polityczną doszło w końcu lat dwudziestych. Willa Riond-Bosson koło Morges w Szwajcarii stała się ośrodkiem, wokół którego skupiła się opozycja antysanacyjna. Od 1936 r. zaczęła się tu kształtować koalicja, tzw. Front Morges, z udziałem I.J. Paderewskiego, Władysława Sikorskiego, Wincentego Witosa i gen. Józefa Hallera.
W sierpniu 1936 r. Paderewski przebywał w Londynie, gdzie brał udział w nagrywaniu filmu pt. Sonata księżycowa, który nawiązywał do jednego z utworów wykonywanych przez pianistę – Sonaty cis-moll op. 27 nr 2 L. van Beethovena.

W filmowym recitalu artysta wykonał także Poloneza As-dur op. 53 F. Chopina, Rapsodię węgierską nr 2 F. Liszta i własny Menuet G-dur op. 14 nr 1.

W 1937 r. Paderewski przystąpił do prac nad zbiorowym wydaniem dzieł Chopina. Edycja Dzieł wszystkich Fryderyka Chopina pod redakcją I.J. Paderewskiego ukazała się dopiero po II wojnie światowej w latach 1949–1961.

Po klęsce wrześniowej 1939 r. we Francji powstał polski rząd emigracyjny z gen. W. Sikorskim na czele. Na jego prośbę Paderewski zgodził się na przewodniczenie emigracyjnej Radzie Narodowej RP. 6 listopada 1939 r. artysta przybył do Nowego Jorku i zamieszkał w Buckingham Hotel, gdzie spędził ostatnie miesiące życia.

Ignacy Jan Paderewski zmarł 29 czerwca 1941 r. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyło setki tysięcy ludzi. Trumna z ciałem wybitnego pianisty spoczęła wśród największych bohaterów Ameryki, na Narodowym Cmentarzu w Arlington pod Waszyngtonem.

W lipcu 1992 r. trumna z prochami Paderewskiego została sprowadzona do Polski i spoczęła w podziemiach archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.